نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
نماینده یونیسف در ایران
چکیده
مقاله حاضر از اتخاذ رویکرد مبتنی بر«شأن انسانی» در سیاست‌گذاری در جهت مبارزه با فقر کودکان در کشورهای اسلامی مانند جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌کند. چنین رویکردی، مفاهیم و ارزش‌های اسلامی درباره عدالت اجتماعی را با نقاط قوتِ رویکرد حقوق بشری از جمله تحلیل داده‌ها و تدوین سیاست‌ها با محوریت کودک و توجه به عوامل تعیین کننده در رابطه با فقر کودکان تلفیق می کند. انجام پژوهش بیشتر درباره رویکردهای مبتنی بر شأن انسانی در رابطه با فقر کودکان در ادیان و فرهنگ‌های دیگر در ارتقا درک متقابل و ایجاد ائتلاف میان سازمان‌های مذهبی و غیرمذهبی فعال در زمینه کودکان مفید خواهد بود.
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Child Rights, Child Poverty and Islam: a Comparative Analysis of Islamic and Rights-based Approaches to Child Poverty Reduction with Particular Reference to the Islamic Republic of Iran
نویسنده [English]
- Christian Salazar- Volkmann
Representative of UNICEF in Iran
چکیده [English]
مقاله حاضر از اتخاذ رویکرد مبتنی بر«شأن انسانی» در سیاست‌گذاری در جهت مبارزه با فقر کودکان در کشورهای اسلامی مانند جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌کند. چنین رویکردی، مفاهیم و ارزش‌های اسلامی درباره عدالت اجتماعی را با نقاط قوتِ رویکرد حقوق بشری از جمله تحلیل داده‌ها و تدوین سیاست‌ها با محوریت کودک و توجه به عوامل تعیین کننده در رابطه با فقر کودکان تلفیق می کند. انجام پژوهش بیشتر درباره رویکردهای مبتنی بر شأن انسانی در رابطه با فقر کودکان در ادیان و فرهنگ‌های دیگر در ارتقا درک متقابل و ایجاد ائتلاف میان سازمان‌های مذهبی و غیرمذهبی فعال در زمینه کودکان مفید خواهد بود.
1- به طور مثال تحلیل‌های موجود در این رابطه در مسیحیت، یهود، اسلام، هندویزم و بودیزم در Joas، Hans؛ Wiegandt، Klaus (Eds): Saekularisierung und die Weltreligionen؛ Frankfurt a.M.:Fischer 2007؛ (سکولاریزم و مذاهب جهان) را ببینید. جالب توجه آنکه، نظریه بحث برانگیز برخورد تمدنها که توسط ساموئل هانتینگتون مطرح شده است تا حدود زیادی بر پایه این فرضیه قرار دارد که اهمیت اجتماعی و سیاسی مذهب طی سالهای اخیر افزایش یافته است: "مذاهب بزرگ جهان همگی محصول تمدن‌های غیر غربی هستند و در بیشتر موارد دارای قدمت بیشتری از تمدن غربی هستند. در حالیکه جهان در حال خارج شدن از حال و هوای غربی خود می باشد، ایدئولوژی‌هایی که مظهر تمدن جدید غربی هستند رو به افول گذاشته و جای خود را به مذاهب و دیگر اشکال هویت فرهنگی می دهند." ساموئل هانتینگتون: برخورد تمدنها و شکل گیری مجدد نظم جهانی. New York a.o.: Simon and Schuster 2003, p 54.
2- Habermas, Jurgen: Die Dialektik der Saekularisierung (دیالکتیک سکولاریزم). در: Blaetter fuer deutsche und international Politik. No 4. Bonn: 2008, 33-46 و همچنین Habermas, Jurgen: Die Offentiliche Stimme der Religion (the public voice of religion). در: Blaetter fuer deutsche und international Politik. No 12. Bonn: 2007, 1441-1446.
3- به طور مثال به بحث‌های مربوطه در ایالات متحده مراجعه کنید:
Wallis, Jim: God's Politics. Why the Right gets it wrong and the Left doesn’t get it. Harper Collins: San Francisco 2005; Carter, Jimmy: Our endangered values: America's Moral Crisis. Simon and Schuster: New York a.o. 2005; Lerner, Michael: The Left Hand of God: Taking back our country from the religious right. Harper Collins: San Francisco 2006
[1]- Hashemi, Kamran: Religious legal traditions, MuslimStates and the Convention on the Rights of the Child: An Essay on the Relevant UN Documentation. In: Human Rights Quarterly 29 (2007), 198
5- قابل توجه آنکه، 13 عضو از کنوانسیون حقوق کودک رسماً شرط ابراز شده توسط جمهوری اسلامی ایران را به دلیل ماهیت نامشخص آن رد کرده و اظهار داشته اند که شرط مذکور مغایر با روح این کنوانسیون می‌باشد و از این‌رو، شرط مطرح شده توسط کشور ایران با بیشترین اعتراضات در تاریخ این کنوانسیون روبرو شده است. یونیسف از پس‌گیری شرط فوق الذکر و یا حداقل جایگزینی آن با بیانیه‌ای آشکارتر به منظور وضوح بیشتر آن حمایت می کند. شرط فوق الذکر دارای ماهیتی پیچیده بوده و در بعضی موارد نمی‌توان فاکتورهای مذهبی، سیاسی و فرهنگی‌ای را در رابطه با تفسیر برخی از حقوق کودکان در آن تمیز داد. علاوه بر این، درک اینکه چه چیزی اسلامی و یا غیراسلامی است بر اساس این شرط دشوار است.
6- «کودکی دارای مفهومی فراگیر و همگانی نبوده و علی‌رغم وجود فرآیندهای بیولوژیکی کلی در رابطه با بلوغ و رشد کودکان، تفسیرهای موجود در جوامع و فرهنگ‌های مختلف از این فرآیند، با یکدیگر متفاوت است. شاید بتوان گفت که به تعداد کودکانی که در جهان وجود دارند تفسیر دوران کودکی نیز در جهان وجود دارد...»
Karlsson, Lena; Persson, Ulrika: Perceptions of Childhood. Save the children Sweden. Stockholm: 2002, 6.
7-Al-Azar University: Child Care in Islam. Cairo 1985; UNICEF, Al-AzarUniversity: Children in Islam. Their care, upbringing and protection. New York/Cairo: 2005.
[1]- UNICEF, OIC, ISESCO: Investing in the children of the Islamic World. New York: 2005.
9- Salazar Volkmann, Christian: Why and how UNICEF is cooperating with religious leaders in Iran. Tehran: 2007.
10- در کل، رویکرد اسلام درباره انسان‌ها بر اساس دو اصل کلی قرار دارد: اصول دین که به باورها مربوط می شود و فروع دین که به اعمال مربوط می شود. «عدالت» به هر دو نوع از اصول فوق مربوط می‌شود. اصول دین از نظر مسلمانان شیعه شامل پنج عنصرمی‌گردد: توحید، نبوت، امامت، معاد و عدل. فروع ثانویه که در قرآن، سنت و سیره (گفته‌های پیامبر) و همچنین دیگر منابع اخلاقی و فقهی اسلام آمده است بیشتر به موضوع فقر می‌پردازد.
[1]- Grand Ayatollah Mousavi Ardebili, meeting in Qom on 5.2.2008.
12- گفت‌و‌گو با علمای اسلامی در دانشگاه مفید، قم: میز گرد عدالت اجتماعی در اسلام، 5/2/2008.
13- UNICEF, Al-AzarUniversity: Children in Islam. Their care, upbringing and protection. New York/Cairo: 2005.
14- Abbas, Ranya: An overview of the economic system in Islam. Annotated bibliography. New SchoolUniversity: New York 2007.
[1]- Ibid.
16- امام خمینی (ره) نظریات بنیادین مربوط به منابع مالی دولت اسلامی را تشریح کرده‌اند. ایشان به نوعی از مالیات‌های مذهبی در سنت شیعه به نام "خمس" اشاره می‌کنند که عبارتست از: 20 درصد از «مازاد درآمد پس از کسر مخارج عادی هر فرد که باید به حاکم اسلامی داده شود تا وارد خزانه گردد...». هدف از خمس تنها تامین مخارج سیدها «اولاد پیامبر اسلام (ص)» یا علمای اسلامی نیست، بلکه اهمیتی بسیار فراتر از این داشته و تامین کننده نیاز مالی ارگان‌ها و نهادهای اصلی دولت اسلامی می‌باشد. امام خمینی (ره)همچنین به زکات و دو نوع دیگر از مالیات‌های اسلامی به نام جزیه و خراج اشاره می کنند.
Islam and Revolution. Writings and Declarations (1941-1980). Translated and annotated by Hamid Algar. Berkley: Mizan Press 1981, 45.
17- باید به این نکته توجه داشت که نقش مهم بخش غیردولتی یا شبه دولتی در حمایت اجتماعی منحصر به جوامع اسلامی نیست. در حقیقت، مکانیزم‌های غیر رسمی و خیریه در بسیاری از کشورهای درحال توسعه، بخش بزرگی از نظام حمایت اجتماعی را تشکیل می دهند. مطالعات انجام گرفته درباره حمایت اجتماعی در قاره آسیا نشان می‌دهد که برنامه‌ها ونظام‌های رسمی حمایت اجتماعی ارائه شده توسط دولت‌ها تنها 10 درصد از جمعیت را تحت پوشش قرار می دهند.
Cook, Sarah; Kabeer, Naila; Suwannarat, Gay: Social Protection in Asia. The Ford Foundation: New Dehli. Har-Anand Publications 2003, 14.
18- Ezzati, Abolfazl: An Islamic analysis of the concept of human rights and of UNUDHR. In: In: MofidUniversity, InternationalCenter for Dialogue among Civilizations: Human Rights and Dialogue of Civilizations. Conference on Human Rights. Mofid University Publications Institute: Qom 2001, 59.
19- UNICEF, Al-AzarUniversity: Children in Islam. Their care, upbringing and protection. New York/Cairo: 2005.
20- see my comparative analysis of CRC and the Islamic Covenant on children in Salazar Volkmann, Christian: Opportunities and challenges for the engagement of Islamic religious leaders with children’s rights. Paper for the International Conference on Religion and Human Rights 16 and 17.5. 2007 MofidUniversity, Qom (forthcoming).
21- گفت‌و‌گو با محققان در دانشگاه مفید، قم: میز گرد عدالت اجتماعی در اسلام، 5/2/2008 .
22- See for example discussions organized by Office of the High Commissioner for Human Rights: A Human Rights Approach to Poverty Reduction Strategies. 19/20.6.2002; UNDP: Poverty and Human Rights. March 2003; UNICEF/The World Bank: Poverty Reduction Strategy Papers. Do they matter for children and young people made vulnerable by HIV/AIDS. New York: 2004.
23- کلیه برنامه‌های همکاری کشوری یونیسف در این مناطق نشان دهنده در حاشیه بودن کودکان و وجود نابرابری‌های اجتماعی به عنوان تهدیدی برای تحقق حقوق کودکان می‌باشد.
24- See for example the first of a series of reports published by UNICEF: Child Poverty in Rich Nations. No 1: 2000 or the publications of UNICEF’s “MONEE-Project” ( 'Public Policies and Social Conditions: Monitoring the Transition in Central and Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States') which was initiated by the UNICEF Innocenti Research Centre in Florence in 1992.
25- Gordon, David et al: Child poverty in the developing world. The Policy Press: Bristol: 2003.
26- Gordon, David et al: Child poverty in the developing world. The Policy Press: Bristol: 2003; see also Delamonica, Enrique; Minujin, Alberto; Davidziuk, Alejandra; Gonzalez, Edward D.: Children living in poverty: Overview of definitions, measurements and policy. UNICEF: New York 2006.
27- UNICEF: The State of the Worlds Children’s Report 1995. New York: 1994.
28- See for example the analysis of causes (and remedies) for under-five mortality in UNICEF: The State of the Worlds Children’s Report 2008. New York: 2007.
29- Especially Grand Ayatollah Sanei underlined the importance of social participation and enhancement of capabilities as strategic elements of an Islamic approach towards social justice and poverty reduction during an audience for UNICEF Iran in conversations I had with him in Qom on 5.2.2008
30- Imam Khomeini: Islam and Revolution. Writings and Declarations (1941-1980). Translated and annotated by Hamid Algar. Berkley: Mizan Press 1981, 50.
31- مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، 1979.
32- سازمان مدیریت و برنامه ریزی جمهوری اسلامی ایران: سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران. تهران 2003.
[1]- Second MDG-Report for Iran. Version 2. Draft. 2006, p.1 ff.
34- Islamic Republic of Iran, United Nations Country Team in Iran: The First Millennium Development Goals Report 2004: Achievements and Challenges. Tehran: 2004, 6, 22.
35- Islamic Republic of Iran, United Nations Country Team in Iran: The First Millennium Development Goals Report 2004: Achievements and Challenges. Tehran: 2004, 6, 22.
36- United Nations in Iran: Situation Analysis of Gender in the Islamic Republic of Iran. Tehran: 2006, 3.
37- The World Bank: Iran Medium Term Framework for Transition. Converting Oil Wealth to Development. A Country Economic Memorandum. 30.4.2003, iii.
38- Atieh Bahar Consulting: Fundraising Market Study prepared for UNICEF. Tehran: 2005, 4.
39- پس از انقلاب اسلامی، بخش مهمی از اموال شاه سابق ایران و اطرافیان او در اختیار سازمان‌های مزبور قرار گرفتند. این سازمان‌ها از آن زمان بسیار رشد داشته وعلاوه بر منابع مالی فوق از هدایا و مساعدت‌های خیرین بازاری و سایر مردم نیز برخوردار بوده‌اند. امروزه، این بنیادها مالک شرکت‌های تجاری، دانشگاه‌ها، سازمان‌های توریستی، شرکت‌های ساختمانی و اراضی وسیعی می‌باشند. گفته می شود بنیادها حدود 40-60 درصد از درآمد ناخالص غیرنفتی کشور را در اختیار دارند. به طور مثال، بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی در سال 1998، 120,000 خانوار محروم را تحت پوشش داشته و به آنان مستمری، مسکن و خدمات اجتماعی ارائه می کرده است که در همین سال، این بنیاد درآمد سالانه خود را 5/3 میلیارد دلار اعلام کرد که منشا آن اموال مصادره شده شاه سابق کشور بوده است. دارایی‌های این بنیادها شامل شرکت‌های صنعتی است که 28 درصد بازار پوشاک، 42 درصد بازار سیمان و 45 درصد بازار نوشیدنی‌های غیر الکلی در ایران را در اختیار دارند.
INTRAC: Building Organizational Capacity in Iranian Civil Society: Mapping the Progress of CSOs. Praxis Paper No. 8. Oxford: 2006, 17.
40- UNDP: Non-governmental Organizations in the Islamic Republic of Iran: A situation analysis. UNDP Technical Papers No 1,Tehran: 2000, 15; Atieh Bahar Consulting: Fundraising Market Study prepared for UNICEF. Tehran: 2005, 5.
41- Second MDG-Report for Iran. Version 2. Draft. 2006, p.1 ff.
42- Second MDG-Report for Iran. Version 2. Draft. 2006, p.1 ff.
با آنکه آخرین داده‌ها از سال 2005 حاکی از کاهش شدید نرخ متوسط سوء تغذیه در کودکان می‌باشد، داده‌های تفکیکی نشان دهنده استمرار نابرابری در برخی از استان‌ها و نواحی هستند. (تیم کشوری سازمان ملل متحد در ایران: اولین گزارش اهداف توسعه هزاره 2004: موفقیت ها و چالشها. تهران: 2004، 13)
43- Jones, G.; Golestan, B.: UNICEF Iran Country Programme. Baseline Survey 2005. UNICEF Iran: 2007 (unpublished).
44- وزارت بهداشت و آموزش پزشکی، یونیسف: پیشرفت استان‌ها، تهران: 1998ک یونیسف: وضعیت جوانان. تهران: 1998.
45- جمهوری اسلامی ایران/ سازمان ملل متحد: اولین گزارش اهداف توسعه هزاره 2004: موفقیت‌ها و چالشها. تهران: 2004/11.
46- جمهوری اسلامی ایران/ سازمان ملل متحد: اولین گزارش اهداف توسعه هزاره 2004: موفقیت‌ها و چالشها. تهران: 2004/11.
47- دومین گزارش اهداف توسعه هزاره در ایران، نسخه 2، پیش‌نویس 2006، صفحه 2 و 10.
48- The World Bank: Iran Medium Term Framework for Transition. Converting Oil Wealth to Development. A Country Economic Memorandum. 30.4.2003, 11.
49- سازمان ملل متحد: common country assessment for the Islamic republic of Iran. Tehran: 2003,27. همچنین به اولین گزارش اهداف توسعه هزاره مراجعه کنید، 12. باید یادآور شد که یارانه‌های غیر مستقیم یا عمومی لزوماً برای یک جامعه نامطلوب نیستند چرا که بین اقشار فقیر و دیگر اقشار جامعه تبعیض قائل نشده و از این‌رو باعث انگشت نما شدن خانواده‌های فقیر نمی‌شوند.
50- Farzin, Mohamed Ali: Development Policy, Economic Adjustment and Welfare in Iran. WestminsterUniversity: 2005, 91.
51- Bahramitash, Roksana: Coping with Globalization: Female-headed Households in Iran. Tehran: UNDP no year, p.4.
52- UNDP: National Human Development Report. Draft. Tehran: unpublished, p. 3.
53- Second MDG-Report for Iran. Version 2. Draft. 2006, p. 2, 10.
54- Ministry of Health and Medical Education: National Child Health Policy. Tehran 2007.
55- در این رابطه بنگرید به: کارگاه ملی برگزار شده توسط وزارت رفاه و تامین اجتماعی، وزارت بهداشت و آموزش پزشکی و کمیته امداد امام خمینی (ره) با نام کاهش محرومیت غذایی در خانواده‌های فقیر (از لحاظ درآمدی). تهران. 6/1/2008.
56- Islamic Republic of Iran/United Nations: The First Millennium Development Goals Report 2004: Achievements and Challenges. Tehran: 2004, 14
57- Salehi-Isfahani, Djavad: Human capital policy for Iran: toward integrated reform in education, labor market and social protection. Tehran: UNDP 2005, 24
58- Bahramitash, Roksana: Coping with Globalization: Female-headed Households in Iran. Tehran: no year.
59- Farzin, Mohamed Ali: Development Policy, Economic Adjustment and Welfare in Iran. WestminsterUniversity: 2005, 9, 91
60- نرخ متوسط تورم در سال 1386، به گفته بانک مرکزی معادل 18 درصد بود ( در مقایسه با رقم حدوداً 12 درصد در سال 1384). در اسفند ماه نرخ تورم در ایران به بیش از 22 درصد رسید. (با این وجود، این افزایش در اسفند ماه، به دلیل تقارن آن با سال جدید ایرانی و افزایش تقاضا غیر معمول نیست). AFP: Iran’s Inflation skyrockets. 18.4.2008
61- برای آگاهی از تحلیل نگارنده درباره رویکردهای اسلامی و حقوق بشری به کودک به عنوان بخشی از خانواده مراجعه کنید به: کریستین سالازار فلکمن: فرصت‌ها و چالشها برای دخالت دادن رهبران مذهبی اسلامی در موضوع حقوق کودکان. مقاله ارائه شده به کنفرانس بین‌المللی دین و حقوق بشر 16 و 17 می 2007، دانشگاه مفید، قم.
62- Oficina de Derechos Humanos del Arzobispado de Guatemala: La Ensenanza de la Iglesia Catolica sobre Derechos Humanos. Guatemala: 1998; Rahula Sri, Walpola: What the Buddha taught. Haw Trai Foundation: Bangkok 1999, see the parts on the socio-economic relevance of Buddha’s teaching p 76ff.
)
ارسال نظر در مورد این مقاله